Πέρα από το τάβλι και την Μοnopoly...(Τabletop Games-A Brave New World)

  Παίζεις επιτραπέζια παιχνίδια?!?! Συνήθως ο τόνος της ερώτησης αυτής και το ύφος είναι ένα μείγμα μεταξύ έκπληξης, τρόμου και απορίας που προκαλεί η δήλωση «παίζω επιτραπέζια παιχνίδια» όταν προέρχεται από ενήλικα έλληνα πολίτη το 2014 στην Ελλάδα. Ξαφνικά στα μάτια του συνομιλητή φαντάζεις ως ο νέος Σέλντον Κούπερ, ένα σχεδόν cyborg με ανύπαρκτη κοινωνική ζωή, που παίζει όλη μέρα Μονόπολη και Scrabble και μέσα στο φανταστικό συννεφάκι που θα έσκαγε πάνω από το κεφάλι του, αν βρισκόμασταν σε κάποιο κόμικ στριπ, υπάρχει πιθανότητα να δημιουργηθεί η εικόνα σου να παίζει και με Playmobil ντυμένος Batman η cowboy.

   Στον πλανήτη Ελλάδα, η άποψη της πλειοψηφίας περί των επιτραπέζιων παιχνιδιών είναι διαμορφωμένη κάπως έτσι: υπάρχουν  πέντε-έξι από δαύτα (Monopoly, Scrabble, Trivial Pursuit, Taboo, Risk) και παλιότερα υπήρχαν κανά δυο καλά ακόμα, που τα παίζανε παιδάκια κυρίως, αλλά τα απέσυραν (Heroquest, Κάστρα και Πολιορκητές). A ναι και εκείνο με τους ιπποπόταμους που τρώγανε κάτι μπίλιες. Κατά τα άλλα κανένα ταβλάκι μαζί με τον καφέ και την αθλητική εφημερίδα και καμιά μπιρίμπα στο τσακίρ κέφι, για το «κάψιμο» του πράγματος.

Είναι όντως έτσι? Χμμμ… !Στο boardgamegeek.com , την μεγαλύτερη online βάση δεδομένων σχετικά με τα επιτραπέζια παιχνίδια, υπάρχουν 70 χιλιάδες καταχωρήσεις τίτλων, οπότε ναι υπάρχουν μάλλον και αρκετά παιχνίδια πέρα από αυτά που συνήθως βρίσκονται στα ράφια των ελληνικών πολυκαταστημάτων.

  
 Εκτός Ελλάδος όμως τι γνώμη έχει ο κόσμος? Είναι λίγοι και περίεργοι όσοι ασχολούνται? Ας ταξιδέψουμε αρχικά στην Ευρώπη και συγκεκριμένα ως το Essen της  Γερμανίας, όπου αν βρεθεί κάποιος κατά τα μέσα Οκτώβρη θα αντικρύσει εικόνες όπως αυτές…

  Το Essen Spiel είναι η μεγαλύτερη, ανοιχτή και για το κοινό εκτός των εμπόρων, έκθεση hobby/tabletop/card games στον Ευρωπαϊκό χώρο, με περίπου 150 χιλιάδες επισκέπτες ετησίως , όπου παρουσιάζονται οι τελευταίες κυκλοφορίες παιχνιδιών από σχεδιαστές και εταιρείες του χώρου. Στη Γερμανία ειδικά το «σπορ» είναι εξαιρετικά δημοφιλές και αποτελεί μία από τις βασικές μορφές οικογενειακής διασκέδασης, εδώ και δεκαετίες. Δεν είναι τυχαίο πως η στροφή στα παιχνίδια «στρατηγικής» έγινε μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, όπου ειδικά στην Γερμανία οι σχεδιαστές προσπάθησαν να δημιουργήσουν μορφές διασκέδασης που δεν θα εμπεριείχαν το στοιχείο της βίας, της πολεμικής σύγκρουσης, του ακραίου ανταγωνισμού.  

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού αντίστοιχα υπάρχουν πάρα πολλές αντίστοιχες εκθέσεις, μικρές και μεγάλες, με ναυαρχίδα τους την  GenCon που επίσης πραγματοποιείται κάθε χρόνο και προσελκύει εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες.

  Είναι το σωτήριον έτος 1995 λοιπόν που ο Klaus Tauber θα σχεδιάσει τους «Αποίκους του Κατάν» και θα φέρει μια τεράστια αλλαγή στην βιομηχανία σηματοδοτώντας την αφετηρία των επιτραπέζιων παιχνιδιών «νέας γενιάς» . Πλέον δίνεται βάρος στους μηχανισμούς παιχνιδιού, στις πολλαπλές επιλογές που μπορούν να οδηγήσουν στη νίκη και στον καθορισμό μιας συγκεκριμένης τακτικής παιχνιδιού κατά τη διάρκειά του. Μέχρι τότε σε παιχνίδια όπως η Μονόπολη και τα όλα τα παρεμφερή είχες μια περιορισμένη γκάμα επιλογών που σε συνδυασμό με λίγη τύχη (καλή ζαριά) μπορούσες να κερδίσεις. Κοινώς έριχνες το ζάρι, έπρεπε να μετακινηθείς τόσα κουτάκια όσα και ο αριθμός στο ζάρι και στο κουτάκι που θα ολοκλήρωνες την κίνηση σου έπρεπε να κάνεις ό,τι ακριβώς σου επιτάσσει ή σου επιτρέπει το παιχνίδι. Κοινώς έπαιζες στον αυτόματο πιλότο, το παιχνίδι έπαιζε σχεδόν μόνο του και συ απλά περνούσες την ώρα σου προσπαθώντας να γίνεις ο πλουσιότερος, ο έχων το μονοπώλιο, ο απόλυτος κυρίαρχος της ελεύθερης αγοράς. Τι ωραίο παιδικό εκπαιδευτικό παιχνίδι για διάπλαση ηθικής…  Στους «Αποίκους του Κατάν» λοιπόν αντίθετα, προσπαθείς να διαχειριστείς έξυπνα τους πόρους που σου προσφέρει η γη και να φτιάξεις πόλεις, δρόμους κτλ σε ένα ταμπλό που σε κάθε παιχνίδι είναι εντελώς διαφορετικό, οπότε και οι τακτικές που ακολουθείς είναι κάθε φορά ανάλογες και ποτέ οι ίδιες. Επίσης μπορείς να αλληλεπιδράσεις με τους υπόλοιπους παίκτες, ανταλλάσσοντας υλικά. Ναι έχει και ζάρια, αλλά δεν σε περιορίζουν με τον τρόπο που έχεις συνηθίσει.

    

«Πφφφφ» θα σου πει ο κακοπροαίρετος, «αυτό ακούγεται όμως βαρετό». Οκ, δεκτή η ένστασή σας μίστερ, αλλά αν δεν σου κάνει ως θέμα η εξερεύνηση και ο εποικισμός μιας νέας ηπείρου (που πιθανότατα έχεις ήδη λιώσει σε μορφή video game) κανένα πρόβλημα. Ρίξε μια ιδέα πάνω κάτω για το τι θέμα μπορεί να σου φαινόταν ελκυστικό και είμαι 100% σίγουρος ότι θα βρεις κάποιο σχετικό παιχνίδι.

 Θέλεις να γίνεις ένας άλλος Ιντιάνα Τζόουνς και να προσπαθείς να αρπάξεις θησαυρούς από αρχαίους ναούς των Ίνκας? Διαβάζεις Χ.Φ.Λάβκραφτ και ονειρευόσουν μια ζωή να εξολοθρεύσεις τους Μεγάλους Παλαιούς και να φας πλοκαμάκι Κθούλου μαζί με το ουζάκι σου? Μήπως καλύτερα να γινόσουν πάτρωνας της τέχνης στην Αναγέννηση ή πρωτομάστορας σε έναν μεγάλο Καθεδρικό κάπου στην Αγγλία?  Ψήνεσαι να σώσεις τον κόσμο από τα ζόμπι ή να σαι ο ίδιος ένα τερατίνι σε φάση Γκοτζίλα και να καταστρέφεις πόλεις μαζεύοντας πόντους? Για όλα αυτά και για χιλιάδες άλλα πιθανά themes υπάρχουν αντίστοιχα δημοφιλέστατα επιτραπέζια παιχνίδια είτε με ταμπλό είτε με κάρτες είτε με μινιατούρες είτε όλα τα παραπάνω σε ό,τι απίθανο συνδυασμό μπορεί να κατεβάσει ο ανθρώπινος νους.

   Η επιλογή προφανώς είναι δύσκολη όταν υπάρχει τόση ποικιλία. Οπότε ας επιχειρήσουμε να δώσουμε έναν πολύ πολύ συνοπτικό οδηγό περί των κατηγοριών που υπάρχουν και των χαρακτηριστικών τους.

  Σε γενικές γραμμές  μπορούμε να ξεχωρίσουμε δύο βασικές κατηγορίες με βάση τους μηχανισμούς και τη θεματολογία του παιχνιδιού.  Έχουμε τα λεγόμενα «Euro-games» αφενός και τα «Ameritrash» αφετέρου.  

Euro Games

Τα Euro-Games όπως υποδηλώνει και το όνομά τους είναι συνήθως ευρωπαϊκής καταγωγής παιχνίδια, που δίνουν περισσότερη βάση στο gameplay και τους μηχανισμούς του παιχνιδιού απ ότι στην θεματολογία.

Πώς θα τα αναγνωρίσεις: το όνομα του παιχνιδιού θα έχει συνήθως να κάνει με κάποια ευρωπαϊκή πόλη (πχ Bruxelles, Bruges, Firenze κτλ), μέσα στο κουτί θα βρείτε ένα ταμπλό με πανέμορφο artwork και πολλά πολλά ΠΟΛΛΑ χρωματιστά ξύλινα κυβάκια, τα οποία θα είναι και οι πόροι που πρέπει να διαχειριστείτε σωστά (πχ ξύλο, πέτρα, πολύτιμα μέταλλα κ.α.) ώστε να μεταφραστούν στο τέλος του κάθε γύρου σε πόντους νίκης. Η θεματολογία θα περιστρέφεται συχνά γύρω από το ότι ο κάθε παίκτης αναλαμβάνει να φτιάξει κάτι, από κάποιο δημόσιο κτίριο της πόλης, μια διαδρομή τρένου, μέχρι την δική του ποικιλία κρασιού και μπύρας για παράδειγμα και για να το κατορθώσει αυτό θα πρέπει να τοποθετήσει συνετά το «εργατικό δυναμικό» που έχει στη διάθεσή του στις διαθέσιμες θέσεις πάνω στο ταμπλό. Το theme του παιχνιδιού , η κεντρική του ιδέα, μπορεί να υπάρχει μεν διάχυτη στο συνήθως υψηλής αισθητικής artwork που συνοδεύει τα περιεχόμενα του παιχνιδιού, αλλά το περισσότερο βάρος δίνεται στις  επιλογές  που σου επιτρέπει το παιχνίδι, ώστε να κάνεις την σωστή κίνηση σε κάθε γύρο και έτσι είναι πιθανό να περάσει σε δεύτερη μοίρα.

Ameritrash

   Mε αυτόν τον άδικο και υποτιμητικό όρο έχει επικρατήσει να περιγράφονται τα παιχνίδια που έχουν αυτό που λέμε έναν αέρα Αμερικανιάς. Δηλαδή είναι επηρεασμένα από την ποπ κουλτούρα και συνήθως το βάρος δίνεται στο να αναδειχθεί το κυρίως θέμα του παιχνιδιού, παρά να δοθεί βάση στην ενδελεχή σκέψη της κάθε κίνησης του παίκτη.

  Πώς θα τα αναγνωρίσεις: Από το artwork του κουτιού συνήθως. Πεινασμένα ζόμπι, ήρωες της Marvel, στοιχειωμένες επαύλεις, alien και μαχητές του διαστήματος με υπερλέιζερ, ξωτικά, νάνοι και μάγοι του Τολκινικού σύμπαντος, ήρωες απ το Star Wars και ό,τι άλλο βάζει ο νους σας, με εικονογράφηση παρόμοια με video games. Μέσα στο κουτί θα βρει συνήθως κανείς εντυπωσιακές μινιατούρες που μπορεί να βάψει, αν είναι αρκετά μερακλής, πολλές κάρτες, πλαστικά πλακίδια, κινούμενα μέρη, χρώματα και γενικά οτιδήποτε μπορεί να αναδείξει το θέμα και να τραβήξει την προσοχή, ικανοποιώντας τον σπασίκλα, το nerd όπως λέμε και στο χωριό, μέσα σας. Ο τρόπος παιχνιδιού είναι πιο γρήγορος(όχι πάντα!) και οι κανόνες είναι γραμμένοι έτσι ,ώστε να δημιουργείται η κατάλληλη ατμόσφαιρα, ειδικά αν οι παίκτες έχουν τη διάθεση να υποδυθούν και τον ρόλο που έχουν διαλέξει στο παιχνίδι. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των παικτών είναι περισσότερο έντονη και μπορεί ενίοτε να οδηγήσει σε «ανίερες συμμαχίες» και εξολόθρευση των αδυνάτων. Όντως Αμερικάνικο δηλαδή.

  Αν τίποτα από τα παραπάνω δεν ακούγεται τόσο ενδιαφέρον, υπάρχουν και πολλές παραλλαγές των μηχανισμών των δύο αυτών κατηγοριών, κάποιες γκρίζες ζώνες, που συνδυάζουν χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα από τα euro games και τα ameritrash και καταλήγουν σε πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Επίσης ναι οκ, υπάρχουν και τα war games, τα abstract , τα party, τα collectible card games, τα living card games και και και και και, αλλά εσύ που τα ξέρεις, τα ξέρεις ήδη και συ που δεν τα ξέρεις, τώρα πλέον ξέρεις ότι υπάρχουν και ξέρεις πολλά οπότε πρέπει να εξολοθρευτείς(σατανικό γέλιο).

  Θα βρει κανείς και πολλές- πάρα πολλές ίσως- υποκατηγορίες, ανάλογα με τους μηχανισμούς των παιχνιδιών και τον τελικό σκοπό ,του πώς να κερδίσεις δηλαδή, που όμως δεν έχει νόημα να τις απαριθμήσουμε όλες, ωστόσο θα σταθούμε σε κάποιες από αυτές, γιατί όταν προσπαθείς να επιλέξεις το παιχνίδι που σου ταιριάζει μεταξύ χιλιάδων, πρέπει να έχεις αρκετά φίλτρα, ώστε να πιάσουν τόπο τα ακριβοθώρητα ευρώ που θα ξοδευτούν.

1.       Worker Placement : απαντάται κυρίως στα euro games και υποδηλώνει- προφανώς- την τοποθέτηση πιονιών που αναπαριστούν το εργατικό δυναμικό, σε διάφορες θέσεις πάνω στο ταμπλό, κερδίζοντας διαφορετικά πλεονεκτήματα από την καθεμιά.  Ευκαιρία να βγάλεις τον Μαρξ που κρύβεις μέσα σου ή ακόμα και τον Friedman αν έχεις πιο νεοφίλ τάσεις…

2.       Deduction: ή το πώς να φτάσεις στην νίκη με την εις άτοπον απαγωγή. Χρησιμοποιώντας τα στοιχεία που μαζεύεις κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού προσπαθείς να καταλήξεις στο ποιος είναι ο δολοφόνος, πού είναι ο θησαυρός, ποιος παγίδεψε τον Ρότζερ Ράμπιτ, ποιος σκότωσε τον Κένεντι, ποιος σου κάνει αναπάντητες από απόκρυψη κτλ.

3.       Deck Building:  «χτίσιμο» της ιδανικής τράπουλας, κάνοντας συλλογή καρτών, όπου και η κάθε κάρτα έχει μια διαφορετική ιδιότητα, ώστε ο συνδυασμός τους να σε βοηθήσουν να υπερισχύσεις έναντι των αντιπάλων.

4.       Cooperative : Τα λεγόμενα συνεργατικά και ίσως η προσωπική μου αδυναμία. Ανέκαθεν έχουμε συνηθίσει να παίζουμε αντίπαλοι σε video games αλλά και επιτραπέζια. Ωστόσο ένας πολύ έξυπνος μηχανισμός μπορεί πλέον και τοποθετεί όλους τους  παίκτες ως ομάδα εναντίον του παιχνιδιού, το οποίο προσπαθεί να τους προξενήσει κάθε είδους συμφορά ή και ενίοτε να τους βοηθήσει. Το να προσπαθείς να μοιράσεις ρόλους, να δουλέψεις σαν ομάδα, αλλά και να καταφέρεις να κερδίσεις είναι μια πρόκληση που κάνει το παιχνίδι απίστευτα πιο ζωντανό και διασκεδαστικό.

5.       Area Control: Κάτι σαν το Risk δηλαδή, αλλά με περισσότερη ποικιλία. Είτε διοικείς στρατούς στον Β’ Παγκόσμιο, είτε είσαι τσιφλικάς στον Μεσαίωνα, είτε είσαι ένας ξανθομπάμπουρας που προσπαθείς να κατακτήσεις τον σιδερένιο θρόνο, αυτό που επιδιώκεις είναι η κατάκτηση περισσοτέρων εδαφών, κάνοντας χρήση όλων των πλεονεκτημάτων που συγκεντρώνεις κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.

6.       Tile Placement: Σε αυτήν την κατηγορία μπορεί να τοποθετείς πλακίδια ώστε να επεκτείνεις την ιδιοκτησία σου, να εξερευνάς μια νέα, αχαρτογράφητη περιοχή ενός τροπικού νησιού ψάχνοντας για θησαυρούς, να αποκαλύπτεις σιγά σιγά τους σκοτεινούς και γεμάτους παγίδες διαδρόμους ενός dungeon. Η επιλογή των πλακιδίων συνήθως είναι τυχαία και αυτό δημιουργεί την επιθυμία να ξαναπαίξεις το παιχνίδι, γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου τύχει ναούμ.

    Τα παραπάνω απαντώνται σε άπειρους συνδυασμούς και υπάρχουν δεκάδες άλλες υποκατηγορίες που δεν υπάρχει λόγος και χρόνος να απαριθμήσουμε.

Και κάτσε ρε φίλε δηλαδής. Εντάξει να πάρουμε, είναι όμως ακριβά αυτά τα μαραφέτια?

Το χόμπι δυστυχώς είναι αρκετά δαπανηρό, όχι όμως περισσότερο δαπανηρό από το να μαζεύεις video games για παράδειγμα. Μια μέση τιμή για ένα tabletop/card game νέας γενιάς είναι γύρω στα 30 ευρώ, έχοντας πολύ φθηνότερα αλλά και πολύ πολύ ακριβότερα. Η διαφορά με άλλους τρόπους διασκέδασης είναι κυρίως η ζωντανή επικοινωνία. Δεν μιλάς στο skype ή στο chat box του παιχνιδιού, δεν μπορείς να κάνεις delete τον διάλογο που έγραφες πολύ προσεκτικά, αν θέλεις να βρίσεις κάποιον θα πρέπει να το κάνεις κατάμουτρα, δεν κρύβεσαι πίσω από την ανωνυμία και την ασφάλεια του υπολογιστή ή της κονσόλας. Κοινώς χρησιμοποιείς τον προφορικό λόγο live και έχοντας απέναντι όντα που αναπνέουν στο ίδιο δωμάτιο και αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά με οποιαδήποτε άλλη παιχνιδοεμπειρία εκεί έξω.  Όπως και να χει, επειδή βγαίνουν 10-15 παιχνίδια την εβδομάδα ξέρω γω και ακόμα κι αν λιώνεις στο boardgamegeek πάλι δεν μπορείς να βγάλεις άκρη του τι ακριβώς μπορεί να αρέσει σε σένα και στην παρέα, έχεις διάφορες επιλογές ώστε να δοκιμάσεις αν ταιριάζει το παιχνίδι στα γούστα σας.

  Αρχικά το youtube.  Υπάρχουν δεκάδες reviewers που είτε λένε την αποψάρα τους περί του παιχνιδιού, μπορεί όμως και να παίζουν ολόκληρες παρτίδες ή μερικούς μόνο γύρους, ώστε να πάρει ο θεατής μια γεύση από τα περιεχόμενα, τον τρόπο παιξίματος και την διάρκεια. Τα κανάλια του Dice Tower, του Undeadviking, του Watch it Played αλλά και του Rahdo είναι μερικά που μπορεί να βρει κανείς ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις. Επίσης το blog των θεούληδων Βρετανών Shut Up& Shit Down είναι ίσως το πιο γλαφυρό και απολαυστικό στις παρουσιάσεις, μια και το φλέγμα είναι παρόν σε κάθε βίντεο και κείμενο.

Στο youtube ίσως το δημοφιλέστερο «κανάλι» για τέτοια παιχνίδια είναι το geek&sundry και συγκεκριμένα η εκπομπή «tabletop» με οικοδεσπότη τον ηθοποιό Wil Wheaton (Star Trek, Stand By Me, Big Bang Theory) που σε κάθε επεισόδιο μαζεύει διάσημους και όχι φίλους του και παίζουν/παρουσιάζουν κάποιο παιχνίδι μαζεύοντας εκατομμύρια views. Ο Wheaton είναι υπεύθυνος και για την Παγκόσμια Μέρα Επιτραπέζιου (στις 5 Απριλίου) όπου παγκοσμίως πραγματοποιούνται διάφορα events, διαγωνισμοί και πολλά άλλα όμορφα πράγματα.

  Έπειτα, εξασκώντας το αγαπημένο ελληνικό χόμπι του καφέ, μπορεί κάποιος να το συνδυάσει και να πάει σε ένα από τα αρκετά boardgame cafe που υπάρχουν, τα οποία προσφέρουν μια ποικιλία παιχνιδιών και επίσης μπορείς να πειραματιστείτε με την παρέα με διάφορα από αυτά. Αν βρεθείτε προς Καναδά πλευρά, μπορείτε να επισκεφτείτε το Snakes and Lattes για παράδειγμα, που είναι ένα από τα πλέον ενημερωμένο boardgame café στον πλανήτη με κυριολεκτικά χιλιάδες, μα χιλιάδες όμως επιτραπέζια.

 Υπάρχουν φυσικά και αρκετά hobby stores που έχουν και χώρους για να παίζεις και διοργανώνουν τουρνουά και διαγωνισμούς, καλούν σχεδιαστές να παρουσιάσουν τα παιχνίδια τους και άλλα πολλά καλούδια. Με ένα μίνι ψάξιμο στο ίντερνετ μπορεί να βρει κανείς ποιο τον βολεύει και να το επισκεφτεί.

  Τέλος, πολλά από αυτά τα παιχνίδια υπάρχουν και σε ψηφιακή μορφή, σε apps και online. Αν είστε από αυτούς που σας ενδιαφέρει το όλο θέμα, αλλά βαριέστε το μπελαλίδικο του πράγματος, του στήσε το ταμπλό και τα 2429492 κυβάκια, ζαράκια, δείκτες, πιόνια, κάρτες κτλ και κυρίως του μάζεψε μετά το τέλος, τότε προτιμήστε να κατεβάσετε την αντίστοιχη εφαρμογή στο τάμπλετ ή το κινητό σας.

  Αυτά τα ολίγα ως εισαγωγικά, θα ακολουθήσει κι άλλο κείμενο με προτεινόμενα «εισαγωγικά» παιχνίδια για το χόμπι. Κι αυτό είναι απειλή.